مفهوم گناه و ماهیت گناه نخستین در اساطیر و ادیان باستانی ایران، یونان و میانرودان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

انسان اساطیری در نگرش و بینش خود، برای حوادث اتفاقی جایگاهی قائل نبود. او دربارة انگیزه و بنیاددهندة هستی و خویش، برداشتی پندارگونه داشت و برای مصائب و ناخرسندی‌های دنیای پیرامون و حتی ویژگی‌ها، محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی که با آن سروکار داشت، دلایل و فلسفه‌ای را باور داشت. بر این مبنا یکی از مسائل مهم در اساطیر تمدن‌های کهن، بحث گناه و نافرمانی نخستین انسان یا زوج نخستین در مقابل نیروهای نامرئی و خدایان است که مصیبت‌هایی را برای آدمی به ارمغان آورد. ماهیت و چرایی تحقق این گناه و پیامدهای ارتکاب به گناه نخستین برای بشریت نیز از مسائل مهمی‌اند که در هر یک از تمدن‌های ایرانی، میانرودانی و یونانی مطرح شده‌اند و تمایزها و تشابه‌هایی دارند. بر اساس این، در این پژوهش تلاش شده است با بهره‌گیری از منابع و اسناد مهم دینی، اساطیری و حماسی و با رویکرد مقایسه‌ای، مفهوم گناه در هر یک از سه تمدن باستانی توصیف شود و با واکاوی روایت‌های مذکور، چرایی، چگونگی و پیامدهای گناه نخستین تحلیل شوند. نتایج نشان دادند تمدن‌های باستانی ایران (مزدیسنی)، میانرودان و یونان در مفهوم گناه، چرایی و چگونگی ارتکاب انسان به گناهِ نخستین تفاوت‌هایی دارند؛ این تفاوت‌ها به فراخور بینشی از فلسفة پیدایش انسان و ویژگی‌های آدمی و به‌ویژه براساس نگرش موجود در آموزه‌های دینی اقوام و ملل مختلف به خدایان و خواسته‌های آنان است و نیز جایگاهی که در آفرینش برای آدمی قائل می‌شوند؛ البته به سبب الگوی فکری مشترک، تشابه‌ها و همسانی‌هایی دربارۀ پیامدها و عقوبت این گناه در تمدن‌های مزبور وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of Sin and the Quiddity of the Original Sin in the Mythology and Religions of Iran, Greece, and Mesopotamia

نویسنده [English]

  • Hamid Kavyani Pooya
Assistant Professor, Department of History, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
چکیده [English]

Abstract
The concept of sin and the nature of the first sin in ancient myths, religions of Iran, Greece, and Mesopotamia in mythical human thought, the world, and the world around it had rules and frameworks. More importantly, the human belief was that there was an invisible order between the beings and the universe. Of course, he considered himself to have duties to the universe and to the beings and gods, so his best job was to coordinate with this order because God created human for some reasons and he was required to obey divine commandments to attain salvation. On this basis, even in various religions, the wrongdoing of some human beings (especially in the early age of human life) could have consequences for the whole of humanity. Sin in ancient civilizations could have different origins in such a way that in the Iranian sense of sin (in ancient times) not only did the wrongdoer have an unfortunate consequence, but other creators were also at risk and harmed by the wrongdoer.
On the other hand, in the Zoroastrianism view, sin was not only in relation to the gods and in disobeying the divine commandments in performing religious rituals, but also in dealing with self-fellow human beings and other beings.
Thus, harming the right of other creatures, even plants, is also a human error in God’s cause, because they are all Ahurasad’s creations and should be cherished. This attitude to sin is also evident to some extent in other civilizations, especially in Greece and Mesopotamia. In the ancient world, and in virtually all ancient religions, the man was made a god or gods and thus the hometown of man was the place of living;the gods and humans were companions and neighbors of gods. Thus, gods lived in the myth and beliefs of Iranian, Mesopotamian, and Greek civilizations and especially the first human or first human Couple in land and place that enjoyed all blessings and did not think about death and did not face worldly suffering. But, the event caused the goddess, also a supreme divine creature, to be driven out of the gods and living in the shadow of the divine grace and the Garden of Eden (Paradise) and engaged in a low-yielding and diminishing habitat.
Accordingly, ancient religions and myths have each offered reasons for depriving humans of eternal life, as well as being driven out of the gods and habitat of the first human being.  There are some narrations with somesimilarities and in some cases some differences. However, what makes the myths of these civilizations different is the positive or conversely the unfavorable attitude  to the human character and godly devotion to man.  In the Iranian thought, because Ahuramazda (as the overall creator) has chosen man as the best creature, he has no role in committing sin In the Iranian thinking,the seducers are considered the first evil couple and evil forces and even the gods do not make him die him for the sins; rather, the sinful man is endangered by the difficulties because of moving toward evil deeds. But, in Mesopotamian and Greek civilizations, asthe philosophy of human creation has been to save the gods.In a civilization like Greece (and even in Mesopotamia), a god or Titan has had a role in the creation of man and giving him blessings without the participation of the great God. . The gods no longer have a positive attitude toward the man and even try to deprive him of divine attributes and get him into suffering. So, in such myths, these are gods who directly (with their false guidance) and indirectly (because of the inherent human nature) cause human beings to commit original sin and deprive themselves of the eternal life and prosperity. Thus, the gods play the role of human seductors; gods who sometimes appear so vicious and vindictive of Iranian and Mesopotamian thought that they take revenge and retribution from humanity, because the creation of man was contrary to the will of the gods and gods created disasters and suffering to hurt man or his creator (Prometheus). Also, the Greeks sometimes considered the root of the sin to be hereditary and believed that it completely deprived one of the rights to sin.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: The First Sin
  • Iran
  • Mesopotamia
  • Greece
  • Death
  • Mythology
منابع
1-     قرآن کریم.
2-     اسمیت، جورج، (1383)، افسانۀ گیلگمش، ترجمة داود منشی‌زاده، تهران، اختران.
3-     افشار، بهروز، (1392)، «نقد و بررسی نظریة گناه ازلی در مسیحیت»، مجلة معرفت ادیان، سال پنجم، شماره اول، صص 70-78.
4-     افلاطون، (1353)، جمهور، تهران، چاپخانة خوشه.
5-     اُگریدی، جوان، (1384)، مسیحیت و بدعت‌ها، ترجمۀ عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، قم، انتشارات مؤسسۀ فرهنگی طه.
6-   امیری خراسانی، احمد و بهره‌ور، مجید، (1378)، «نظری اجمالی بر تأویل بن مایة گناه آغازین در ادیان توحیدی»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان (مطالعات و پژوهش های دانشکده ادبیات و علوم انسانی)، دوره دوم، شماره 52، صص 30-15.
7-     الیاده، میرچا، (1387)، متون مقدس بنیادین از سراسر جهان، ج 1، ترجمة مانی صالحی علامه، تهران، فراروان.
8-     الیاده، میرچا، (1362)، چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، توس.
9-     اندرزاوشنردانا، ( 1373)، ترجمة ابراهیم میرزای ناظر، تهران، هیرمند.
10- اوستا، (1385)، ترجمه و گزارش جلیل دوستخواه، جلد 1 و 2، تهران، مروارید.
11- ائوگمدئچا، (1344)، ائوگمدئچا؛ متن پهلوی یا زند و ترجمه فارسی و واژه‌نامه، پژوهش رحیم عفیفی، بی‌نا، مشهد.
12- آموزگار، ژاله، (1389)، تاریخ اساطیری ایران، تهران، سمت.
13- باستید، روژه، (1370)،دانش اساطیر، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، توس.
14- بلک، جرمی و گرین، آنتونی، (1383)، فرهنگنامة خدایان، دیوان و نمادهای بین‌النهرین باستان، ترجمة پیمان متین، تهران، امیرکبیر.
15- بندهشن فرنبغ دادگی، (1390)، گزارش مهرداد بهار، تهران، توس.
16- بنونیست، امیل، (1377)، دین ایرانی بر پایۀ متن‌های یونانی، تهران، نشر قطره.
17- بویس، مری، (1376)، تاریخ کیش زرتشت، تهران، توس.
18- پین‌سنت، جان، (1380)، اساطیر یونان، ترجمة باجلال فرخی، تهران، اساطیر.
19- خوشدل روحانی، مریم، بیگدلی، رقیه، (1392) «بررسی تطبیقی آموزة گناه نخستین ازنظر اسلام و مسیحیت با تکیه ‌بر آرای علامه طباطبایی و آگوستین»، جستارهای فلسفة دین، دوره 2، شماره 1، صص 19-46.
20- دینکرد پنجم، (1386)، به اهتمام ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، معین.
21- دینکرد سوم، (1381)، ترجمة فریدون فضیلت، تهران، فرهنگ دهخدا.
22- رسول‌زاده، عباس و باغبانی، جواد، (1389)، شناخت مسیحیت، قم، انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
23- زادسپرم، (1366)، گزیده‌های زادسپرم، ترجمة محمدتقی راشد‌ محصل، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
24- زنر، آر.سی، (1377)، تعالیم مغان، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران، توس.
25- ژیران. ف، لاکوئه، گ و دلاپورت. ل، (1382)، اساطیر آشور و بابل، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، کاروان.
26- ژینیو، فلیپ، (1372)، ارداویرافنامه، ترجمة ژاله آموزگار، تهران، معین.
27- ساندرز، ن.ک، (1373)، بهشت و دوزخ در اساطیر بین‌النهرین، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، فکر روز.
28- ستاری، جلال، (1384)، پژوهشی در اسطورۀ گیل گمش و افسانۀ اسکندر، تهران، نشر مرکز.
29- سد در نثر، (1337)، با بررسی‌ها و یادداشت‌های سرگرد اورنگ به سرمایۀ افلاتون شاهرخ، تهران، چاپخانۀ راستی.
30- سوفوکل، (1359)، اودیپوس شاه، اودیپوس در کولونوس، آنتی‌گون، ترجمة محمدسعیدی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
31- سیلور، ردو، (1382)، ایزدان و ایزد بانوان یونانی، ترجمة گلشن اسماعیل‌پور، تهران، اسطوره.
32- شهزادی، رستم، (1386)، قانون مدنی زرتشتیان در زمان ساسانیان، گفتاری دربارة ماتیکان هزار دستان، به کوشش مهرانگیز شهزادی، تهران، فروهر.
33- شی‌یرا و ادوارد، (1375)، الواح بابلی، ترجمة علی‌اصغر حکمت، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
34- عریان، سعید، (1371)، متون پهلوی، گردآورنده: جی‌جاماسب‌اسانا، تهران، کتابخانۀ جمهوری اسلامی.
35- عریان، سعید، (1382)، راهنمای کتیبه‌های ایرانی میانه، تهران، معاونت پژوهش، پژوهش و گویش سازمان میراث فرهنگی.
36- عفیفی، رحیم، (1383)، اساطیر و فرهنگ ایران، تهران، توس.
37- کاویانی پویا، حمید، (1389)، «جبر و اختیار در ایران باستان»، نامۀ تاریخ‌پژوهان، سال ششم، شمارۀ بیست و یکم، صص 133-116.
38- کاویانی پویا، حمید، (1396)، «بررسی تطبیقی آفرینش انسان در اساطیر و ادیان ایران و میانرودان»، الهیات تطبیقی، سال هشتم، شماره هفدهم، صص 139-156.
39- کای بار، آسموسن و بویس، مری، (1384)، دیانت زرتشتی، ترجمۀ فریدون وهمن، تهران، جامی.
40- کتاب پنجم دینکرد، (1386)، به اهتمام ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، معین.
41- کتاب مقدس، (1383)، به کوشش ویلیام گلن و هنری مرتن، ترجمة فاضل‌خان همدانی، تهران، اساطیر.
42- کرتیس، جان، (1389)، بین‌النهرین و ایران در دوران اشکانی و ساسانی (وازنش و باز زایی در حدود 238 ق.م ـ 643م.)، ترجمۀ زهرا باستی، تهران: انتشارات سمت.
43- کرسون، اندره، (بی‌تا)، سیری در فلسفه جهان از سقراط تا ولتر، ترجمة کاظم عبادی، بی‌جا.
44- کریستن سن، آرتور، (1381)، کیانیان، ترجمۀ ذبیح‌اله صفا، تهران، علمی و فرهنگی.
45- کریستن سن، آرتور، (1386)، نمونه‌های نخستین انسان نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، نشر چشمه.
46- گرین، راجرلنسلین، (1387)، اساطیر یونان از آغاز تا آفرینش هراکلس، ترجمة عباس آقاجانی، تهران، سروش.
47- مارکیش، سیمون، (1377)، اساطیر از دیدگاه علمی، ترجمة احمد بیانی، تبریز، احیا.
48- مجیدزاده، یوسف، (1379)، تاریخ و تمدن بین‌النهرین، ج2، تهران، مرکز نشر دانشگاه.
49- مردان فرخ، (1943)، شکندگمانی‌ویچار، به اهتمام صادق هدایت، تهران، چاپخانة فرهنگ.
50- مک کال، هنریتا، (1379)، اسطوره‌های بین‌النهرین، ترجمة عباس مخبر، تهران، نشر مرکز.
51- ملایوسفی، مجید و معماری، داود، (1390)، «گناه نخستین از دیدگاه اسلام و مسیحیت» مجلۀ ادیان و عرفان، دوره 44، شماره 2، صص 101-126.
52- میرفخرایی، مهشید، (1366)، آفرینش در ادیان، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
53- مینوی خرد، (1385)، ترجمۀ احمد تفضلی تهران، توس.
54- ناردو، دان، (1384)، اسطوره‌های یونان و روم، ترجمة عسکر بهرامی، تهران، ققنوس، چاپ اول.
55- ناس، جان‌بی، (1386)، تاریخ جامع ادیان، ترجمة علی‌اصغر حکمت، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
56- ویرژیل، (1369)، انه‌اید، ترجمة میرجلال‌الدین کزازی، تهران، نشر مرکز.
57- هادُخت‌نسک، (1371)، به کوشش مهشید میرفخرایی، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
58- هال، جیمز، (1383)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران، فرهنگ معاصر.
59- هُرن، پاول و هویشمان، هاینریش، (1394) فرهنگ ریشه‌شناسی فارسی، ترجمة جلال خالقی مطلق، اصفهان، مهرافروز.
60- هسیودس، (1387)، تئوگونی، ترجمة فریده فرنود فر، تهران، انتشارات دانشگاه.
61- هسیودوهومر، (1388)، کارها و روزها؛ تبارنامه خدایان؛ نبرد غوک‌ها و موش‌ها، ترجمه و تدوین ابراهیم اقلیدی، تهران، نشر مرکز.
62- هنری هوک، ساموئل، (1372)، اساطیر خاورمیانه، ترجمۀ علی‌اصغر بهرامی، فرنگیس مزداپور، تهران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
63- هوک، ساموئل، (1381)، اساطیر خاورمیانه، ترجمۀ علی‌اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
64- هومر، (1370)، اودیسه، ترجمة سعید نفیسی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
65- هومر، (1370)، ایلیاد، ترجمة سعید نفیسی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
66- یانیک، بلان، (1380)، پژوهشی در ناگزیری مرگ گیلگمش، ترجمة جلال ستاری، تهران، نشر مرکز.
67- یشت‌ها، (1347)، ترجمۀ ابراهیم پورداود، ج2، تهران، انتشارات زبان و فرهنگ ایران.
68- Ben-Chaim, Rabbi moshe, (2009), Jewish Holiday, Vew york,INC.
69- BundahiŠn, (2005), pakzad. f, Tehran, center for the Great Islamic Encyclopædia.
70- Casartelli,Louis Charles, (1889), The philosophy of Mazdayasniain Religion under the sasanids, Jahangir Bejanji Karani, Bombay.
71- Dalley.S, (2000), "Myth from Mesopotamia", Oxford University Press.
72- Darmesteter,J, (1969), The Zend Avesta, part1, Vendidad, Bombay.
73- Duchesne-Guillemin .J, (2014), "AKŌMAN", Encyclopædia Iranica, I/7, pp. 728-729; http:// www.iranicaonline.org/articles/akoman-evil-mind.
74- Field.d.m, (1977), "Greek and Romman Mythology" .Hamlyn London. New york. Sydney Toronto.
75- Grant. M, (1971), "ROMAN MYTHS", printed in Great Britain by G.Tinling & Go LTD London and Prescot.
76- Hamilton,E, (1998), Mythology. Litthe, Brown and Company New york, Boston.
77- Heidel. e, (1963), "THE GILGAMESH EPIC" and old testament parallels. The UNIVERSITY OF CHICAGO: PRESS, Chicago & London FIRST PHOENIX Edition printed in the united states of America.
78- Jackson. A.W, (1928), Zoroastrian studies, New York.
79- Jafari dahaghi,M, (1998), Dadestan i Denig, paris.
80- Lacocque.Andre, (1984), Sin. ER, ed. Mircea Eliade, Vol13. New york, macmilian.
81- Langdon.S.H, (1920), "sin Babilonian", Encyclopaedia of religion and Ethics, Ed. by Hastings, Vol; II, New york. T&T. clark.
82- Leick. Gwendolyn, (2003), A Dictionary of ancient near Eastern Mythologhy, London and newyork, Routdledge.
83- shahak,Israel, (1994), Jewish History, Jewish Religion, Pluto press.
84- West, E. D, (1880), "Pahlavi Texts" OXFORD University Press Warehouse. At the Claredon Press.
85- Zaehner, R. C, (1975), "THE DAWN ANDTWILICH OF ZOROASTRIANIST", Published by Weidenfeld and Nicolson, London.
86- Zagko.V&Hoyle.H, (2017), " RESEPTION OF CLASSICAL MYTHOLOGY", John wiley & SONS. USA.