مطالعۀ تطبیقی دیدگاههای تفاسیر شیعه و سنی دربارۀ معناشناسی صفات انسان در قرآن؛ مطالعۀ موردی ظلوم و جهول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

پژوهش پیش رو با هدف تبیین و تعیین مؤلفه‌های معناییِ دو واژۀ «ظلوم» و«جهول» از لابه‌لای دیدگاههای مختلف مفسران شیعه و سنی و براساس روابط جانشینی و هم‌نشینی انجام شده است تا تصویر واضح و روشنی از ظلوم و جهول بودن انسان عرضه کند. در این مقاله به روش تحلیلی‌توصیفی، دیدگاههای شمار درخور توجهی از مفسران دو مذهب ازنظر تطبیقی، بررسی و نشان داده شد بیشتر عالمان اهل سنت معتقدند «ظلوم و جهول» بودن جزو سرشت تمامی انسان‌هاست و هیچ انسانی از دایرۀ این دو صفت نکوهیده، خارج نیست و در طرف مقابل، بیشتر علمای شیعه معتقدند ظلوم و جهول بودن جزو صفات ذاتی انسان نیست؛ بلکه مختص کسانی است که از جادۀ هدایت الهی منحرف شده و پرورش نیافته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the of Shiite and Sunni viewpoints’ Interpretations on the semantics of human traits in the Quran (case study of Ẓalūm and Jahūl)

نویسندگان [English]

  • Seyyed Abd-salam Mahmoodian 1
  • Morteza Ghaemi 2
  • Seyyed Mahdi Masboogh 2
1 Ph. D. Student of Arabic Language and Literature, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran
2 Professor, Department of Arabic Language and Literature, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Semantics deals with the scientific study of meaning, and meaning is awareness of the cultural context as well as the relation of a word to another vocabulary  in a text. The present research aims to explain and define the semantic components of the two words "oppression (Ẓalūm)" and "ignorance (Jahūl)" from different views of Shiite and Sunni commentators, based on the syntagmatic and paradigmatic relations, in order to draw a clear picture of the oppression and ignorance of human being.
A comparative study of the views of the commentators from the both religious traditions, conducted in a descriptive analytical method, showed that most Sunni scholars believe that the attributes of oppression and ignorance are in the nature and temper of all human beings, and no human being is outside from the circle of oppression and ignorance. On the opposite side, most Shiite scholars believe that oppression and ignorance are not inherent in the human’s attributes, but are particular in those who have deviated from the path of divine guidance and have not been cultivated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantics
  • syntagmatic and paradigmatic relations
  • Ẓalūm (oppression)
  • Jahūl (ignorance)
منابع
1- ابراهیمی، ابراهیم و همکاران، (1393)، «معناشناسی واژۀ سیاحت و مترادفات آن در قرآن کریم»، پژوهش‌های ادبی قرآنی، سال دوم، شمارۀ اول، صص 97-81.
2- استرابادی، علی، (1409ق)، تاویل الآیات الظاهره فی فظائل العتره الطاهره، تحقیق حسین استاد ولی، قم، انتشارات جامعه المدرسین، چاپ اول.
3- ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، (1984م)، التحریر و التنویر، تونس، دارالتونسیه للنشر.
4- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان‌العرب، بیروت، دارصادر، چاپ سوم.
5- ابواسحاق الزجاج، ابراهیم بن السری، (1988م)، معانی القرآن و اعرابه، تحقیق عبدالجلیل عبده، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول.
6- ایزوتسو، توشیهیکو، (1361)، ساختمان مفاهیم اخلاقی – دینی در قرآن، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران، قلم.
7- البیضاوی، ناصرالدین، (1418ق)، انوار التنزیل و اسرار التاویل، تحقیق محمد المرعشلی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول.
8- جعفری، یعقوب، (1376)، تفسیر کوثر، قم، مؤسسۀ هجرت، چاپ اول.
9- جوهری، اسماعیل بن حماد، ( 1984م) الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین.
10- الخلوتی، ابوالفداء اسماعیل بن مصطفی، (بی‌تا)، روح‌البیان، بیروت، دارالفکر.
11- الأبشیهی، محمد بن احمد، (1419ق)، المستطرف فی کل فن مستظرف، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول.
12- ابن‌درید، محمد بن حسن، (1987م)، جمهره اللغه، تحقیق رمزی منیر بعلبکی، بیروت، دارالعلم، چاپ اول.
13- ابن‌فارس، احمد، (1422‌ق)، معجم معاییر اللغه، تحقیق عبدالسلام هارون، بیروت، دارالفکر.
14- بارت، رولان، (1370)، عناصر نشانه‌شناسی، ترجمۀ مجید مجیدی، تهران، هدی.
15- پالمر، فرانک، (1391)، نگاهی تازه به معنی‌شناسی، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران، مرکز نشر، چاپ ششم.
16- الرازی، فخرالدین، (1420ق)، مفاتیح‌الغیب، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، چاپ سوم.
17- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیه.
18- الزبیدی، محمد بن محمد، (1965م)، تاج‌العروس من جواهر القاموس، الکویت، دارالهدایه.
19- زحیلی، وهبه، (1422)، التفسیر الوسیط، دمشق، دارالفکر، چاپ اول.
20- الزمخشری، محمود بن عمرو، (1407‌ق)، الکشاف عن حقائق عوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم.
21- السعدی، عبدالرحمن بن ناصر، (1420‌ق)، تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام المنان، تحقیق عبدالرحمن اللویحق، بیروت، مؤسسۀ الرساله، چاپ اول.
22- السمرقندی، نصر بن محمد، (بی‌تا)، بحر العلوم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
23- السیوطی، جلال‌الدین، (1966)، شرح شواهد المغنی، لبنان، لجنه التراث العربی.
24- الشوکانی، محمد بن علی، (1414‌ق)، فتح‌القدیر، دمشق، دار ابن کثیر، چاپ اول.
25- صفوی، کوروش، (1379)، درآمدی بر معناشناسی، تهران، سوره مهر.
26- طباطبایی، محمدحسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
27- طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر ناصرخسرو، چاپ سوم.
28- طیب، عبدالحسین، (1369)، اطیب‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم.
29- عاملی، ابراهیم، (1360)، تفسیر عاملی، مصحح علی‌اکبر غفاری، تهران، کتاب‌ فروشی صدوق، چاپ اول.
30- عسگری، انیسه، (1389)، «معناشناسی نوین واژه شیطان»، پژوهشهای قرآنی، سال 16، ش 64، صص 219-204.
31- فراهیدی، خلیل بن احمد، (بی‌تا)، کتاب العین، تحقیق مهدی مخرومی و ابراهیم سامرائی، ایران، دارالهجره، چاپ دوم.
32- فکوهی، ناصر، (1386)، تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی، تهران، نشر نی.
33- القرآن الکریم، (1376)، مترجم محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم.
34- قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، (1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الحقائق، تحقیق حسین درگاهی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
35- القیروانی، ابومحمد مکی بن ابی طالب، (1429ق)، الهدایه الی بلوغ النهایه، جامعه الشارقه، چاپ اول.
36- کاشانی، فیض، (1418‌ق)، الآصفی فی تفسیر القران، تحقیق محمدرضا نعمتی و محمدحسین درایتی، قم، مرکز نشر، چاپ اول.
37- مختار عمر، احمد، (1998)، علم الدلاله، قاهره، عالم الکتب.
38- المراغی، احمد بن مصطفی، (1365ه‌ق)، تفسیر المراغی، مصر، مکتبه‌البابی، چاپ اول.
39- مصطفوی، حسن، (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
40- مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، (1374)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
41- موسوی، محمدباقر، (1374)، ترجمۀ تفسیر المیزان، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، چاپ پنجم.
42- النیسابوری، نظام‌الدین، (1416هق)، غرائب القرآن و رغائب‌الفرقان، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
43- هادی، اصغر، (1391)، «معناشناسی عبودیت»، آموزه‌های قرآنی، شماره 16، صص 52-23.
44- هادی، اصغر، (1391)، «روشی نوین در معناشناسی مفاهیم و واژه‌های قرآنی»، پژوهشهای قرآنی، ش 4، صص 102-81.