واکاوی فهم انتقادی از گفت‌وگوی بین ادیان در تجربه و ذهنیت ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه دین‌پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب فم، قم، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری دین‌پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران

چکیده

بیش از 30 سال است که حضور در اجلاس‌ها و سمپوزیوم‌های گفت‌وگوهای بین ادیان در دستور کار برخی از سازمان‌ها و نهادهای دینی و اجتماعی ایران قرار گرفته است. کنشگران فعالیت‌کننده، ازنظر دانش و تجربه و نیز رویکردهای متفاوتی که برگزیدند، منبع مهمی برای تحلیل به شمار می‌روند. این پژوهش می‌کوشد به فهم دانش و تجربۀ کنشگران و تفسیر انتقادی آنها به گفت‌وگوی بین ادیان بپردازد و با ساخت و نظام‌مندسازی مضامین فراگیر مرتبط با آن، تحلیلی روشمند از آن ارائه دهد. از این نظر، این پژوهش با رویکردی توصیفی‌تحلیلی و با روش کیفی انجام شده است. بدین‌منظور، در کنار یافته‌های نظری سعی شد با استفاده از تکنیک مصاحبۀ نیم‌ساخت‌یافته، داده‌های تجربی گردآوری شود. روش نمونه‌گیری، هدفمند و معیار اشباع نظری مصاحبه با 15 نفر از فعالان این حوزه است. در تحلیل مضامین، مشخص شد نگاه انتقادیون به گفت‌وگو و دیگری، برون‌دینی است. گفت‌وگو را به‌مثابۀ امری اخلاقی و نه صرفاً دینی در نظر گرفته‌اند. بین معنای الهیاتی و معنای عمومی از گفت‌وگو تفاوت قائل‌اند. نگاه قدرت و حاکمیتی به گفت‌وگو و دولتی‌شدن این سنخ از گفت‌وگوها نقد کرده‌اند و الهیات‌گرایی را مانع جدی برای آن می‌دانند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Inquiry of the critical understanding of inter-religious dialogue in Iranian experience and mentality

نویسندگان [English]

  • Bagher Talebidarabi 1
  • Majid Jafarian 2
1 Assistant Professor of Religion Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Ph. D.Graduate of Religion Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Abstract
It is more than 30 years that attending inter-religious meetings and symposiums has been on the agenda of some of the Iran's religious and social institutions. Those who have been and are still active in this area, as well as the different approaches they choose are an important source of analysis in terms of knowledge and experience. This research seeks to understand the knowledge and experience of the activists of the area and their critical interpretation of inter-religious dialogue and to provide a systematic analysis of it by constructing and systematizing its respective themes. Therefore, this research has been conducted with descriptive-analytic approach and qualitative method. For this purpose, along with theoretical findings, we have tried to collect empirical data using semi-structured interview techniques. The sampling method is purposeful and theoretical saturation criterion is an interview with 15 activists in this field. Thematic analysis method is also used for data analysis. Analyzing the findings, it became clear that the critics did not pay close attention to the religious and denominational origins of the subjects and were neutral in their critical analysis of them. Hence, their view to “the other” and the dialogue is “extra-religious” and they acknowledge the views and the ideas of this field in political and cultural terms and analyze them on this framework. In this approach, originality is with "the other" and the theological pluralism viewpoint is governed. Hence, dialogue with another-religious is not considered to be religious, but as an ethical-based subject. Through dialogue, critics do not seek to prove legitimacy, but consider their action as a means of looking at another according to moral standards, acting on ethical imperatives and sharing and generalizing ethics in controversial discussions. According to critics, the networking of societies, the attention to the ethical rationality, the ethical judgment and the expansion of rationality in the social and collective arenas of Iranians are among the factors that have led to the spread of the moralism for the issue of dialogue in Iran. Contrary to traditional beliefs that are loyal to religious texts and give importance to the role of religious government in interpreting religious texts, critics believe that this led to a political bias in the issue of dialogue and has created a serious weakness in the structure of government to make a decision about "the other" and the nature of dialogue. The critics try to separate the dialogue from theological perspective and believe the destruction of theology is the first step in the dialogue. They believe that this destruction leads to the emergence of a sound understanding of one another and the dialogue for the human beings. They criticize the bias in jurisprudential beliefs and considerations, and consider the unidimensional thinking and the disregard of the various human demands as major pitfalls for the failure to bring about social and religious justice in society and a reason for the creation of violence. In their view, jurisprudential monolog rather than a synthetic approach in this regard has led to a decline in tolerance in Iranian society. They insist on this fact that focusing on self-criticism, reviewing "the other" in religious interpretations, revising understanding of religious plurality, seizing the meaning of the invitation, which is a Qur'anic notion as well as an attention to the difference in the new concept of dialogue and making a distinction between dialogue and controversy in in the public domain and the theological system is the set of measures by which one can change the position of traditional theory of dialogue and define it in the context of the sociological studies of inter-religious dialogue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Another-religious
  • inter-religious dialogue
  • critical understanding
  • thematic analysis
  • Iran
منابع
1- اخوان، مهدی، (1391)، «واقع‌گرایی انتقادی و ناواقع‌گرایی ارجاعی»، ماهنامه زمانه، شماره 25 و 26، صص 40 تا 43.
2- پولادی، کمال، (1383)، «عصر اطلاعات و پیدایش جامعۀ شبکه‌ای»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 69 و 70، صص 38 تا 47.
3- ذوالفقارزاده، محمد مهدی و هاجری، مهدی، (1395)، «شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر توسعۀ دیپلماسی علم و فن‌آوری کشور»، فصلنامۀ سیاست‌نامه علم و فن‌آوری، شماره 2، صص 101 تا 116.
4- سویدلر، لئونارد، (1382)، «عصر گفت‌وگوی جهانی»، ترجمۀ هوشنگ رهنما، مجلۀ اخبار ادیان، شماره 6، صص 56 تا 59.
5- سویدلر، لئونارد، (1384)، «اسلام و گفت‌وگوی سه جانبه ادیان ابراهیمی»، ترجمۀ حسن نورایی بیدخت، مجلۀ اخبار ادیان، شماره 13، صص 90 تا 95.
6- شارپ، اریک، (1384)، «گفت‌وگوی ادیان»، ترجمۀ غلامرضا اکرمی، مجلۀ اخبار ادیان، شماره 17، صص 33 تا 37.
7- عباسی، شهاب‌الدین، (1385)، «شناخت: صلح در سایه گفت‌وگو: مروری بر آراء هانس کونگ، متأله معاصر آلمانی»، مجلۀ اخبار ادیان، شماره 19، صص 34 تا 35.
8- غضنفری، علی و پورخلیلی، ریحانه(1369)، «نقد و بررسی درون‌دینی غضنفری، علی؛ پورخلیلی، ریحانه، «مدعای رؤیایی‌بودن قرآن کریم»، فصلنامة مطالعات قرآنی، شماره 29، صص 93 تا 116.
9- مقری، احمد و دیگران، (1394)، «گفت‌وگوی ادیان و مسئلۀ «دیگری دینی» در الهیات ناظر به ادیان»، مجلۀ پژوهش‌های ادیانی، شماره 13، صص 89 تا 104.
10- نواب، ابوالحسن، (1392)، «نقد و بررسی ادلۀ نقلی طهارت و نجاست اهل کتاب»، مجلۀ پژوهش‌های فقهی، دوره 9، شماره 4، صص 41 تا 67.
11- Abu-Nimer, M. (2001). Conflict resolution, culture, and religion: Toward a training model of interreligious peacebuilding. Journal of Peace Research, 38(6), 685-704.
12- Hick, J. (1974). Truth and dialogue: the relationship between world religions.
Küng, H., & Moltmann, J. (Eds.). (1986). Christianity among world religions. T. & T. Clark..
13- Mojzes, P., & Swidler, L. J. (Eds.). (1990). Christian mission and interreligious dialogue. Edwin Mellen Press.
14- Panikkar, Raimon. (1999). The_Intrareligious_Dialogue (BookFi.org), published by Paulist press, Mahwah, New Jersey.
15- Sampson, Cynthia. (1997). Religion and Peace Building in Peacenaking in International Conflict: Methods and Techniques. Eds. W.Zartman and L. Rasmussen. Washington, DC: United States Institute of Peace press.