تبیین و ارزیابی نظریۀ میرزا مهدی اصفهانی در مسئلۀ شناخت خداوند متعال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

یکی از دغدغه‌های مهم متفکران اسلامی در طول تاریخ، شناخت صحیح خداوند متعال بوده است. میرزا مهدی اصفهانی با تأکید بر آیات و روایت، درصدد بیان روش خاصی برای شناخت خداوند متعال است که با روش فلاسفه و عرفا متفاوت است. ازنظر میرزا مهدی اصفهانی، استدلال‌های فلسفی نه‌تنها ما را به خداوند متعال نمی‌رساند، درواقع حجابی برای معرفت خداوند متعال است و این شناخت ما را در مفاهیم ذهنی متوقف می‌کند. ازنظر میرزا مهدی، شناخت و معرفت ذات الهی تنها به‌وسیلۀ خداوند متعال و با معرفت فطری حاصل می‌شود. میرزا مهدی بیان می‌کند در مسئلۀ شناخت خداوند باید میان دو مقام اثبات خداوند و معرفت خداوند تفکیک قائل شد. منابع دینی، یکی از منابع مهم و تأکیدشدۀ میرزامهدی اصفهانی است. با مراجعه به منابع دینی، مشخص می‌شود تفکیک میان دو مقام اثبات و معرفت خداوند صحیح نیست و چاره‌ای غیر از استفاده از مفاهیم ذهنی برای شناخت خداوند متعال نیست. همچنین با توجه به بسیط‌بودن خداوند متعال، مشخص می‌شود معرفت فطری تبیین‌شدۀ میرزامهدی، امر ناممکنی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining and Evaluating the Theory of Mirza Mehdi Isfahani on the Issue of Knowing God Almighty

نویسنده [English]

  • Mahdi Azadparvar
Ph. D. of Philosophy and Theology, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

Abstract
One of the important concerns of Islamic thinkers throughout history has been the correct knowledge of God Almighty. Mirza Mehdi Isfahani, by emphasizing verses and narrations, seeks to express a special method for knowing God Almighty, which is different from the method of philosophers and mystics. In the present study, the author evaluates Mirza Mehdi Isfahani's theory on the issue of knowing God Almighty. By referring to the works of Mirza Mehdi Isfahani and the commentators of his views, it becomes clear that according to Mirza Mehdi Isfahani, philosophical arguments not only do not lead us to God Almighty but are a veil for the knowledge of God Almighty and this knowledge stops us in recognizing mental concepts. According to Mirza Mehdi, the knowledge of the divine essence can be obtained only by God Almighty and with innate knowledge. Mirza Mehdi states that in the matter of knowing God, a distinction must be made between the two positions of proving God and knowing God. By referring to religious sources, which are important and emphasized sources of Mirza Mehdi Isfahani, it becomes clear that the distinction between the two positions of proof and knowledge of God is not correct and we have no choice but to use mental concepts to know God Almighty. Also, due to the simplicity of God Almighty, it becomes clear that the innate knowledge explained by Mirza Mahdi is impossible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge of God
  • Mirza Mehdi Esfahani
  • Reasoning
  • Nature
  • Mental Concepts
منابع
* قرآن کریم
1- ابن‌بابویه، محمد بن على، (1398ق)، التوحید، قم، جامعه مدرسین.
2- ابن‌حزم، علی، (1983م)، جمهره انساب العرب، بیروت، دارالکتب العلمیه.
3- ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، (1404ق)، تحف العقول، قم، جامعۀ مدرسین.
4- ابوحیان توحیدی، علی بن محمد، (2003م)، الإمتاع و المؤانسه، بیروت، مکتبه العصریه.
5- اصفهانی، میرزا مهدی، (1387ش)، مصباح الهدی به ضمیمه اعجاز القرآن، قم، بوستان کتاب.
6- اصفهانی، میرزا مهدی، (بی‌تا)، تقریرات (به قلم شیخ محمود تولائی)، مشهد، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، شماره 12480.
7- اصفهانی، میرزا مهدی، (1396ش الف)، انوارالهدایه - القضاء و القدر و البداء، قم، مؤسسۀ معارف اهل‌البیت علیهم‌السلام.
8- اصفهانی، میرزا مهدی، (1396ش ب)، معارف القرآن، قم، مؤسسۀ معارف اهل‌البیت علیهم‌السلام.
9- بلاذری، احمد، (1978م)، انساب الاشراف، بیروت، جمعیه المستشرقین الألمانیه.
10- بیرونی، ابوریحان، (1403ق)، تحقیق ما للهند، بیروت، عالم الکتب.
11- جوادی آملی، عبدالله، (1386ش)، رحیق مختوم، ج 10-1، قم، اسراء.
12- حکیمی، محمدرضا، (1384ش)، مکتب تفکیک، قم، دلیل ما.
13- حلبی، محمود، (بی‌تا)، معارف الالهیه، 6 جلد، مشهد، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، شماره 61865.  
13- راغب اصفهانی، حسین بن فضل، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم.
14- شریف الرضى، محمد بن حسین، (1414ق)، نهج‌البلاغة (للصبحی صالح)، قم، هجرت.
15- صدرالمتألهین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، (1383ش)، شرح اصول الکافی، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
16- طبرسی، احمد بن علی، (1403ق)، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی.
17- کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
18- مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالأنوار، بیروت، دارالتراث العربی.
19- مجلسی، محمدباقر، (1404ق)، مرآه‌العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.