بررسی قلمرو جامعیت قرآن در نگرش تفسیری فخر رازی و آلوسی بغدادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات دانشگاه کاشان

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان

چکیده

یکی از ویژگی های قرآن کریم و باورهای بنیادی مسلمانان، جامعیت کلام الهی است که همانند جهان شمولی و 606 ) صاحب جاودانگی قرآن مورد توجه مفسران و قرآن پژوهان از گذشته تاکنون بوده است. امام فخر رازی ( 544 از « روح المعانی فی تفسیر العظیم و السبع المثانی » 1270 )، مؤلف تفسیر - تفسیر مفاتیح الغیب و آلوسی ( 1217 جمله مفسرانی هستند که به موضوع جامعیت قرآن توجه کرده اند. با توجه به اینکه فخر رازی از مفسران متقدم به شمار می رود، در تفسیر جامعیت قرآن رویکردی حداقلی دارد و قرآن را در حوزه اصول و فروع دین جامع می داند، در حالی که به نظر وی مسأله اشتمال قرآن با جامعیت تفاوت دارد و در مواضعی از تفسیر خود، از اشتمال قرآن بر بسیاری از علوم سخن به میان آورده است، اما آلوسی هر چند در تفسیر خود از امام فخر رازی بسیار تأثیر پذیرفته و به نقل و نقد آرای تفسیری او پرداخته است، در تبیین قلمرو جامعیت قرآن از آراء مطرح شده در باب جامعیت بهره گرفته و در کنار پذیرفتن نظریه حداقلی فخر رازی، رویکرد حداکثری در حوزه جامعیت را مطرح کرده است و دامنه آن را به اشتمال آن بر بسیاری از علوم گسترش داده است. با توجه به اینکه امروزه مقایسه تطبیقی بین اندیشه های متفکران مسلمان در حوزه پژوهش های قرآنی مورد نیاز است و از رهگذر این تطبیق ها، منشأ اصلی یک اندیشه و یا اثر پذیری یک مفسپی آن است تا نگاه دو مفسر قدیم و جدید از اهل سنت را نسبت به موضوع جامعیت قرآن بررسی کند و تحول و گستردگی این موضوع را در دو زمان با هم مقایسه کند.ر از مفسر دیگر و همچنین تحول موضوعهای قرآنی آشکار   می شود، لذا نویسنده این نوشتار در پی آن است تا نگاه دو مفسر قدیم و جدید از اهل سنت را نسبت به موضوع جامعیت قرآن بررسی کند و تحول و گستردگی این موضوع را در دو زمان با هم مقایسه کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Comprehensiveness Scope of Quran in Interpretation Attitude of Fakhr Razi and Alusi Baghdadi

نویسندگان [English]

  • Mashallah Jashni 1
  • Khadijeh Khedmatkar 2
1 Assistant Professor. Department of Theology, the University of Kashan
2 M. A Student in Quran and Hadith, the University of Kashan
چکیده [English]

 
One of the features of the Holy Quran  and muslims basic and fundamental believes , is the integrity of God’s speech which like Quran most important features as it’s eternality, always have been in the intention of interpreters  and Quran surveyors  from the past to now.
Imam Fakhr Razi (544-605) the owner of the interpretation of the “Mafatih Algeyb” and Alusi (1217-1270) the author of interpretation book of the “Rohol Maani Fi Tafsir Alazim Va alsab Almasani” are the disclosed interpreters which the topic of Quran comprehensivity have been in their attention. In the interpretation of Quran integrity , there is less approach and this scope did know in the field of basis and minutiae of religion, while in his assumption the problem of entirety of Holy Quran has difference with integrity  and in some positions of his own interpretation as discussed in many fields of science, he wrote about the entirety of Quran. Whereas Alunsi in his interpretation was affected by the Imam Fakhr Razi and He criticized and he said his own ideas and view points but in the determination of territory of entirety of Quran has been benefited from view point of totality and besides  accepting minority of Fakhr Razi theory, He proposed a majority-based scope at the field of population and he extended it’s detail to the other field of science. Regard into, today adaptive comparation among the thoughts of muslim thinkers in the field of Quranic surveys, is needed and the way of this adaptations, the origin of a thought either affectability of one interpreter from another one. Also the changes of Quranic subjects, was manifested. So the author of this passage Studies the Viewpoints of old and new interpreter of sonni’s thinkers to the subject of Quran entirety, and the changes and extensivity of this subject was compared in two period (past and present).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comprehensiveness
  • Fakhr Razi
  • Alusi
  • Holy Quran
منابع
1- آلوسی، ‌ابوالفضل شهاب الدین محمود. (1408ه). ‌روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الفکر.
2- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر. (1419‌ق). تفسیر القرآن العظیم، دار الکتب العلمیه، بیروت: منشورات محمد علی بیضون.
3- ابن منظور، ‌محمد بن مکرم. (1414ه). ‌لسان العرب، ‌بیروت: ‌دارصادر.
4- احمد بن حنبل. (بی تا). مسند احمد، بیروت: دار الصادر.
5- ایازی، سید محمد علی. (1380ش). جامعیت قرآن: پژوهشی استنادی و تحلیلی از مسأله جامعیت و قلمرو آن، رشت: انتشارات کتاب مبین، چاپ سوم.
6-ـــــــــــــــــ . (1424ه). «مبدا شمولیه القرآن و احاطته: المعی و الدلالات والاشکلات»، مجله الحیاه الطیبه، موسسه الحوزه والمدارس العلمیه، ش13.
7- بازرگان، مهدی. (1377ه). آخرت و خدا؛ هدف بعثت انبیا، [بی‌جا] موسسه خدمات فرهنگی رسا.
8- بخاری، محمدبن اسماعیل. (بی تا). صحیح البخاری، بیروت: دار الجیل.
9- برقی، احمدبن محمد خالد. (بی تا). المحاسن، تحقیق سید جمال الدین حسینی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
10- بیهقی، احمد بن حسین بن علی. (بی تا). السنن الکبری، بیروت: دار الفکر.
11- حرّ عاملی، ‌محمد بن حسن. (1418ه). الفصول المهمه فی اصول الائمه، ‌تحقیق محمد بن محمد حسین قائینی، [بی جا]: انتشارات موسسه معارف اسلامی امام رضا.
12-ـــــــــــــــ . (بی تا). وسائل الشیعه الی تحقیق مسائل الشریعه، تحقیق عبد الرحیم ربانی شیرازی، بیروت.
13- خرمشاهی، بهاء الدین. (1364). تفسیر و تفاسیر جدید، تهران: انتشارات کیهان.
14- رازی، محمد بن عمر. (1410ه). تفسیر الفخر الرازی، بیروت: دار الفکر.
15- راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دارالعلم و الدار الشامیه.
16- زمخشری، محمود. (1407ه). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
17- سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن. (1380ه). الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: نشر فخر دین.
18- شاکر، محمد کاظم. (1382ش). مبانی و روش های تفسیر قرآن، مرکز جهانی علوم اسلامی.
19- صدوق، محمدبن علی بن بابویه. (1404ه). عیون اخبار الرضا، تحقیق شیخ حسین اعلمی، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
20- طباطبایی، سید محمد حسین. (1417ه). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
21- طبرسی، فضل بن حسن. (1373ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
22- عبد المجید، محسن. (1388ه). الآلوسی مفسرا، بغداد: مطبعه المعارف.
23-ـــــــــــــــ . (1394ه). الرازی مفسرا، بغداد: دار الحریه العلمیه.
24-غزالی، ابو حامد محمد. (بی تا). احیاء علوم الدین، بیروت: دار الکتاب العربی.
25- فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ه). العین، تحقیق دکتر مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، [بی جا]: موسسة دار الجهره، چاپ دوم.
26- کریم پور قراملکی، علی. (1382ش). «قلمرو قرآن»، مجله پژوهش‌های قرآنی، ش 35-36
27- کلینی، محمد بن یعقوب. (1388ش). الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه –آخوندی، چاپ سوم.
28- معرفت، محمد هادی. (1417ه). التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه النشر الاسلامی.
29- مکارم شیرازی، ناصر. (1374ش). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
30- نیشابوری، مسلم بن حجاج. (بی تا). صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.